Jak pokazują badania, dzieci i młodzież z otyłością, z dużym prawdopodobieństwem pozostaną otyłe także po osiągnięciu dorosłości. Skutkiem mogże być zwiększone ryzyko występowania chorób prowadzących do obniżenia jakości i długości ich życia. Co możemy zrobić jako rodzice lub opiekunowie, aby pomóc swojemu dziecku? Zapytaliśmy dietetyka - Michała Płechę.
Czy dzieci w Polsce są otyłe?
Aby uzyskać wiarygodne dane dotyczące występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci w wieku szkoły podstawowej, już w 2007 roku podjęto inicjatywę WHO, dotyczącą badań nad otyłością wśród dzieci (COSI – Childhood Obesity Surveillance Initiative). W jej ramach ustanowiono wspólny protokół, który pozwala na systematyczne gromadzenie danych na temat masy ciała i wzrostu dzieci. Obecnie jest to największy program monitorowania nadmiernej masy ciała u dzieci na świecie.
Według raportu COSI z 2022 roku (piąta runda zbierania danych opublikowanych w raporcie w odbyła się w latach 2018-2020 w 33 krajach) Polska zajmuje 8. miejsce wśród badanych krajów. Nadwagę (w tym otyłość) odnotowano u 32% polskich dzieci w wieku 8 lat. Ogółem nadmierną masę ciała miało 36% chłopców i 29 % dziewcząt.
Jakie mogą być skutki otyłości?
Nadmierna masa ciała, a szczególnie otyłość sprzyja rozwojowi wielu chorób m.in. cukrzycy typu 2, chorobom układu sercowo-naczyniowego, niektórym typom nowotworów. Otyłość zwiększa także ryzyko wystąpienia zaburzeń hormonalnych i metabolicznych, zmianom zwyrodnieniowym układu kostno-stawowego czy bezdechowi sennemu. Poza negatywnym wpływem na zdrowie fizyczne, wpływa również na jakość życia na płaszczyźnie psychospołecznej.
Aby dowiedzieć się jak w praktyce możemy pomóc swojemu dziecku zmagającemu się z problemem nadmiernej masy ciała, porozmawialiśmy z dietetykiem Michałem Płechą - członkiem Polskiego Stowarzyszenia Dietetyków, który pracuje ze sportowcami zawodowymi (Polski Związek Lekkiej Atletyki), biegaczami (RunningPerformance.pl) i prowadzi swój gabinet dietetyczny w Lublinie.
Spotykamy się na zawodach CITY TRAIL, organizowanych w dziesięciu miastach w całej Polsce, w których biorą udział setki dzieci i właśnie od tematu aktywności chciałbym zacząć naszą rozmowę. Powodami nadmiernej masy ciała wśród dzieci i młodzieży są: niska świadomość w obszarze żywienia oraz właśnie spadek aktywności. Czy problem jest rzeczywiście tak poważny oraz czy da się zhierarchizować jego przyczyny? Mi zawsze wydawało się, że współcześnie świadomość żywieniowa jest dużo wyższa niż kiedyś, gdy społeczeństwo było szczuplejsze, więc intuicyjnie wskazałbym brak ruchu jako główny powód.
Tak, to prawda - na przestrzeni lat, na łeb na szyję spada nam aktywność i sprawność dzieci. A bez podstawowej koordynacji i wydolności ciężko, mówiąc kolokwialnie, wkręcić się w sport i mamy pogłębiającą się spiralę. Świadomość żywieniowa faktycznie się poprawia, ale wdrożenie i utrzymanie na co dzień zdrowych nawyków jest z wielu powodów trudne. A zdecydowanie trudniejsze niż sięgnięcie po gotowe, smaczne, tanie i kaloryczne jedzenie, które jest dostępne na każdym kroku. A dodatkowe kilogramy wypracowane w ten sposób dalej obniżają sprawność i raczej zniechęcają do ruchu.
Aktywność fizyczna jest kluczowa dla zdrowia dzieci i młodzieży (fot. CITY TRAIL / Bartosz Bańka)
"Pogłębiająca się spirala" nie brzmi optymistycznie. W czym środowisko specjalistów w dziedzinie ruchu i żywienia upatruje szansy na przełamanie błędnego koła? Proszę wlać w czytelników choć odrobinę optymizmu…
Wszyscy odruchowo spoglądamy w stronę instytucji państwowych, szkół, klubów sportowych licząc na jakieś systemowe zmiany, które rozwiążą za nas problem. Ale zanim to nastąpi, chyba warto zacząć od siebie, bo dzieci uczą się przez obserwację dorosłych i rówieśników. Kojarzę takie badanie, w którym oceniano skuteczność różnych technik zachęcania dzieci do jedzenia warzyw i owoców – wycinanie nietypowych kształtów, dobieranie kolorami itd. Ostatecznie najskuteczniejsze było dawanie przykładu przez rodziców. Z aktywnością czy korzystaniem z telefonu jest tak samo. Dzieci od razu wyczują fałsz. Jeśli sam nie jesteś aktywny i kręcisz nosem na brokuły czy marchewkę, to prawdopodobnie one pójdą w twoje ślady.
Jesteśmy rodzicem, którego dziecka w mniejszym lub większym stopniu dotyczy problem otyłości. Szukając rozwiązania problemu staramy się już zwiększyć poziom aktywności naszej pociechy. Gdzie w pierwszej kolejności powinniśmy szukać pułapek, w jakie wpadliśmy w obszarze odżywiania? Jakie są częste błędy żywieniowe, na które nie zwracamy uwagi, a które mogą utrudniać dziecku powrót do odpowiedniej masy ciała?
Przede wszystkim pułapką jest dzisiejsze, bardzo przetworzone jedzenie. Kolorowe chrupki, napoje, jogurty, słodycze czy słone przekąski zawierają barwniki, konserwanty, wzmacniacze smaku oraz miks tłuszczu, cukru i soli. To one sprawiają, że chcemy jeść tego więcej i więcej. Ta pułapka działa na dorosłych, więc jak ma nie działać na dzieci?
Starajmy się wybierać jak najmniej przetworzone, podstawowe produkty (warzywa, owoce, strączki, produkty zbożowe, mięso, nabiał, orzechy) i dopiero z nich przygotujmy posiłki. Nie będę ukrywał – to trudniejsze i bardziej czasochłonne, ale mówimy o zdrowiu naszych dzieci.
Dla zdrowia wszystkich, warto też zrezygnować z „magicznej szafki ze słodyczami”, która jest w wielu domach. Gwarantuję, że jeśli nie mamy takich produktów na wyciągnięcie ręki, to szansa na ich zjedzenie drastycznie spada.
Z drugiej strony, jako praktyk nie jestem zwolennikiem kategorycznego braku dostępu, bo “zakazany owoc” szczególnie kusi. Nie nagradzajmy jednak dzieci słodyczami i fast foodami, bo to buduje nawyk, z którym po latach trafiają do mnie, już jako dorośli.
Zorganizowana, atrakcyjna aktywność na świeżym powietrzu może ułatwić budowanie zdrowych nawyków wśród dzieci (fot. CITY TRAIL / Kacper Kirklewski)
Szukasz pomysłu na aktywność dla swojego dziecka?
Zawody biegowe CITY TRAIL Junior odbywają się na terenie lasów i parków w dziesięciu miastach (Bydgoszcz, Katowice, Lublin ,Łódź, Olsztyn, Poznań, Szczecin, Trójmiasto, Warszawa, Wrocław). To doskonały pomysł na utrzymanie aktywności swojego dziecka zimą, ponieważ zawody odbywają się nieprzerwanie od października do marca.
Dystanse są uzależnione od wieku. Dzieci do 4 lat oraz w wieku 5-6 lat biegają na dystansie 200 metrów. Dzieci w wieku 7-8 lat mają do pokonania ok. 400 metrów. Dzieci w wieku 9-10 lat startują na ok. 600 metrów. Dzieciaki w wieku 11-12 lat oraz młodzież w wieku 13-15 lat (kategoria D5) biega ok. 1 km.
Organizatorem wydarzenia jest Fundacja Krok do Natury. Zawody są dofinansowane przez Ministerstwo Sportu i Turystyki w ramach Programu "Sport Powszechny". Więcej informacji oraz zapisy znajdują się na citytrail.pl.
